Navnath Bhaktisar Adhyay 25

By Rahul | Last updated on February 2, 2021

Navnath Bhaktisar Adhyay 25 is the twenty-fifth chapter of the book. No curse will affect the reader. The reader will get the birth of a human and a beautiful wife and kids.

Navnath Bhaktisar Adhyay 25:

श्रीगणेशाय नमः॥

जयजयाजी वासुदेवा ॥ वासनाद्वासुदेवा मायाअवयवा ॥ म्हणोनि तूर्ते माधवा ॥ सगुणस्थिति विराजे ॥१॥

हे चक्रचाळका यदुपति ॥ वदवीं आतां रसाळ युक्ती ॥ जेणें श्रोतें आनंद पावती ॥ नवरसांतें वेधूनियां ॥२॥

मागिले अध्यायीं भर्तरीनाथ ॥ अवंतिके आला व्यवसायातें ॥ तें जननादि पाळण यथाश्रुत ॥ वदविलें महाराजा ॥३॥

यापरी पुढें कथा गहन ॥ वदवीं नवरसां सुढाळपण ॥ ऐसें वदतां रुक्मिणीरमण ॥ संतोष चित्तीं जाहला ॥४॥

जाहला तरी आतां श्रोतीं ॥ कथा स्वीकारा श्रवणार्थी ॥ व्यवसायिक घेऊनि भर्तरीप्रती ॥ अवंतिकेंसी पातले ॥५॥

पातले परी ग्रामाजवळी ॥ करिते झाले शिबिरस्थळी ॥ रचोनि गोण्या कनकपट सकळी ॥ शिबिरावरी विराजले ॥६॥

ऐसियेपरी व्यवासायिक ॥ उतरते झाले स्थानस्थायिक ॥ तों अस्ताचळा गेला अर्क ॥ व्यवसायिक मिळाले ॥७॥

अग्नि पेटवूनि एक्या ठायीं ॥ शेक घेती व्यवसायी ॥ तों निकट येऊनि जंबुक महीं ॥ कोल्हाळ केला एकचि ॥८॥

कोल्हाळ केला परी स्वभाषेंत ॥ बोलते झाले जंबूक समस्त ॥ व्यवसायिक हो या स्थितींत ॥ बैसूं नका सावध व्हा ॥९॥

तुम्हांवरी आहे धाडी ॥ महातस्कर बळी प्रोढी ॥ द्रव्य हरुनि नेतील तांतडी ॥ सावध होऊनि बैसा रे ॥१०॥

ऐसें जंबुक बोलतां वाणीं ॥ भर्तरी ऐकता झाला कानीं ॥ ऐकतांचि विचार अंतःकरणीं ॥ करिता झाला महाराजा ॥११॥

मनांत म्हणे व्यवसायिक अन्न ॥ आपण करीत आहो भक्षण ॥ तरी यांतें श्रुत करुन ॥ उपकारातें सारावें ॥१२॥

कीं मातेचा उपकार ॥ जेवीं फेडीतसे खगेंद्र ॥ तेवी व्यवसायिकांचा उपकार ॥ जंबुकांचें भाष्य तेचि रीतीं सागावें ॥१३॥

मग म्हणे सकळ व्यवसायिकां ॥ तुम्ही असावध राहूं नका ॥ तस्कर धाड घालूं आले ऐका ॥ येत आहेती तुम्हांवरते ॥१४॥

म्हणती कळलें कशावरुन ॥ तरी जंबुक बोले स्वभाषेंकरुन ॥ भुंकत तरी माषा मज कळून ॥ येत आहे महाराजा ॥१५॥

तरी मीं तुमचें भक्षिलें अन्न ॥ म्हणूनि वदलों गुप्त न ठेवून ॥ ऐसें बोले भर्तरी वचन ॥ विश्वासातें दाटलें ॥१६॥

मग ते व्यवसायिक जन ॥ नाना शस्त्रें करुनि धारण ॥ बैसते झाले सावधपणें ॥ काष्ठवणी योजूनियां ॥१७॥

पोटी घालूनि मालभरती ॥ सावध पहारे देती भंवतीं ॥ तों तस्कर घाडी शतानुशतीं ॥ येऊनियां पोचले ॥१८॥

पोंचले परी व्यवसायिक ॥ परम झुंझार ब्रीददायिक ॥ यंत्रघायें तस्कर सकळिक ॥ जर्जर केलें सर्वस्वीं ॥१९॥

परम जर्जर तस्कर होतां ॥ मग वित्ताची सोडूनि वार्ता ॥ पळते झाले शस्त्रघाता साहवेना शस्त्रघात ॥२०॥

असो तस्कर शतानुशतें ॥ पळूनि गेले शस्त्रघातें ॥ मग निवारण होऊनि हडबडत ॥ बैसले शांत व्यवसायिक ॥२१॥

शांत होउनि भर्तरियासी ॥ घेऊनि बैसले मंडपासी ॥ परी सावधपणीं लोटलिया निशी ॥ दीड प्रहर राहिली ॥२२॥

राहिली दीड प्रहर रात्र ॥ पुन्हां जंबुक येऊनि तेथ ॥ भुंकती सर्व मंडळासहित ॥ व्यवसायिक ऐकती ॥२३॥

ऐकती परी भर्तरीतें ॥ पुन्हां पुसती प्रश्न उक्तें ॥ कीं पुन्हां जंबुक येऊनि येथें ॥ काय बोलले तें सांग ॥२४॥

ऐसें बोलतां व्यवसायिक ॥ सांगता झाला वरदायक ॥ म्हणे आतां कोल्हे भुंकें ॥ वदले आहेत ते ऐका ॥२५॥

तरी उत्तर दिशेहूनि आतां पांथिक ॥ येत आहे दक्षिणे जात ॥ शिववरदी महासमर्थ ॥ राक्षस जाणे असे तो ॥२६॥

तयापाशीं चार रत्नें ॥ असती तेजस्वी दैदीप्यमान ॥ तरी त्यातें येईल जो मारुन ॥ पूर्णलाभ तो लाभेल ॥२७॥

परी तो लाभ म्हणाल केउता ॥ तरी तयाचा रुधिरटिळा रेखितां ॥ पावेल मग लाभ सार्वभौमता ॥ अवंतिकेमाजी दक्ष तो ॥२८॥

तरी त्यातें योजूनि मरण ॥ रुधिरें वस्त्र आणावें भरुन ॥ ग्रामद्वारीं टिळा रेखून ॥ विजय भाळीं रेखावा ॥२९॥

ऐसें भर्तरी बोलतां त्यातें ॥ तों विक्रम नृप होतां तेथें ॥ ऐकतांचि शस्त्र हातातें ॥ कवळूनियां चालिला ॥३०॥

यापरी श्रोते कल्पना घेती ॥ शिववरदें त्या दानवाप्रती ॥ काय धन लाभलें क्षितीं ॥ तेंचि कथानक सांगावे ॥३१॥

मग कवि म्हणे तो दानव ॥ पूर्वी स्वर्गीचा होय गंधर्व ॥ चित्रमा गंधर्व तयाचें नांव ॥ महाप्रतापी आगळा ॥३२॥

तो सहजस्थितीं कैलासासी ॥ जाता झाला भावें मानसीं ॥ तों उमेसह द्यूतकर्मासी ॥ शिव बैसले खेळत ॥३३॥

तों चित्रमा गंधर्वनाथ ॥ येऊनि पोंचला अकस्मात ॥ तो उमेसहित उमाकांत ॥ भावेंकरुनि नमियेला ॥३४॥

नमितां देखिलें नीलकंठें ॥ मग आश्वासन देऊनि संनिध नीट ॥ विराजवूनि गंधर्वभट ॥ तुष्ट केला मानसीं ॥३५॥

निकट गंधर्वा बैसवून ॥ खेळ खेळती दोघे जण ॥ तों अंबेनें खेळीं डाव जिंकोन ॥ शिवावरी आणियेला ॥३६॥

आणिला परी अक्षभास ॥ द्विविध भासला उभयतांस ॥ तेणेंकरुनि प्रतिवादास ॥ प्रवर्तली उभयतां ॥३७॥

शिव म्हणे पडले अठरा ॥ अंबा म्हणे पडले बारा ॥ ऐसा बोलण्यांत फेरा ॥ उभयतांसी पडियेला ॥३८॥

मग ते उभय वदती ॥ विवादितां गंधर्वा पुसती ॥ तेणें शिवपक्ष धरुनि चित्तीं ॥ अष्टादश पडले म्हणतसे ॥३९॥

परी ते पोबारा खरेपणीं ॥ असतां क्षोभली मृडानी ॥ म्हणे गंधर्वा शिवपक्ष धरोनी ॥ बोलतोसी ऐसें तूं ॥४०॥

परी तव देहीं असत्यवस्ती ॥ आहे सदृढ पापमती ॥ तरी तूं जाऊनि मृत्युक्षिती ॥ राक्षसरुपें वर्तसील ॥४१॥

ऐसें बोलतां दक्षनंदिनी ॥ गंधर्व व्यापला कंपेकरोनी ॥ अंगीं रोमांच उठवूनी ॥ शिवचरणीं लागला ॥४२॥

म्हणे महाराजा चंद्रमौळी ॥ तव पक्ष धरितं येणें काळीं ॥ मुखा लागली शापकाजळी ॥ तरी आतां काय करुं ॥४३॥

ऐसें म्हणोनि अश्रु भरुन ॥ आले उभय लोचन ॥ तेणेंकरुनि चित्तीं प्रसन्न ॥ पशुपति दाटला ॥४४॥

म्हणे चित्रमा गंधर्वनाथा ॥ न करीं शापाची सहसा चिंता ॥ पुढें सुरोचन गंधर्व महीपर्वता ॥ शक्रशापें वर्तला कीं ॥४५॥

वर्तला परी तया क्षितीं ॥ पुत्र होईल तयाप्रती ॥ तया पुत्राचेनि हातीं ॥ मुक्त होशील सुजाणा ॥४६॥

तो शस्त्रघातें राक्षसततूतें ॥ तव प्राणातें करील विभक्त ॥ येरी म्हणे लाभ त्यात ॥ मज मारावया कायसा ॥४७॥

शिव म्हणे तूतें मुक्त करितां ॥ रुधिरटिळक रेखितां माथां ॥ तेणें टिळकें सर्व शोभता ॥ मही भोगील भोगातें ॥४८॥

तों चित्रमा गंधर्व बोलत ॥ त्या पुत्रासी काय हें माहीत ॥ तरी तो येऊनि मम वधातें ॥ प्रवर्तेल महाराजा ॥४९॥

ऐसें ऐकूनि उमाकांत ॥ म्हणे धृमिन अवतार भर्तरीनाथ ॥ त्यांचे मुखें होईल श्रुत ॥ सुरोचना पुत्रासी ॥५०॥

ऐसें बोलतां पंचानन ॥ मग स्वस्य झालें तयाचें मन ॥ मग दिव्यदेहा आश्रमीं ठेवून दानवदेहीं अवतरला ॥५१॥

अवतरला परी बळहीन ॥ येत होता मार्गे करुन ॥ तों शस्त्र नेऊनि विक्रम ॥ काननाप्रती प्रवर्तला ॥५२॥

यापरी आणिक श्रोते बोलती ॥ सुरोचन गंधर्व महीवरती ॥ शक्रशापें पातला निगुती ॥ कैशा अर्थी तें वदावें ॥५३॥

कवि म्हणे वो ऐका वचन ॥ अमरपुरीं पाकशासन ॥ सभेंस्थानीं सभा करुन ॥ गांधर्वादिक बैसले ॥५४॥

पुढें अप्सरा नृत्य करिती ॥ नेटके हावभाव दाविती ॥ तिलोत्तमा आणि मेनका युवती ॥ अर्कज्योति लावण्य ॥५५॥

कैसें त्यांचें चांगुलपण ॥ ग्रंथीं किती करुं वर्णन ॥ तरी तयांचें स्वरुप पाहतां मदन ॥ मूर्छागत होतसे ॥५६॥

ज्या सभास्थानीं नाट्य करितां ॥ दाविती चमचमका समता ॥ जयांचे नेत्रकटाक्ष पाहतां ॥ जपी तपी नाडती ॥५७॥

मग मुनी येऊनि लुंगी कांसोटी ॥ सोडूनी धांवती तयांचे पाठीं ॥ मग कैचें आचरण योगराहाटी ॥ होती कष्टी कंदपें ॥५८॥

ऐसी गुणज्ञानस्वरुपस्थिती ॥ लावण्यलतिका चंद्रज्योती ॥ नाट्य करिती ते सभेप्रती ॥ वेधे चित्तीं कंदर्प ॥५९॥

ते नाट्य करितां सुरपतीं ॥ सुरोचन गंधर्व पंचबाणी ॥ अति वेधला निशिदिनी ॥ लाज सोडूनि तिजकारणें ॥६०॥

परम वेधतां पंचबाणीं ॥ देवसभेतें मदें न गणूनी ॥ एकाएकीं सभेंत उठोनी ॥ मेनकेतें स्पर्शीतसे ॥६१॥

धरुनि मेनकेचा हस्त ॥ कुच हस्तानें करी व्यक्त ॥ तें पाहूनि शचीनाथ ॥ परम चित्तीं क्षोभला ॥६२॥

म्हणे सभास्थानीं सोडूनि लाज ॥ कवळीत रंभेते कामिककाजें ॥ तरी हा ऐसा अघमध्वज ॥ पदच्युत होवो कां ॥६३॥

जयातें न कळे रागरांग ॥ हीनबुद्धि कामियोग ॥ तरी हा पतन पावो स्वर्ग ॥ महागर्दभ होवो कां ॥६४॥

ऐसें बोलतां पाकशासन ॥ तत्काळ झाला तेथूनि पतन ॥ पतन होता सहस्त्रनयन ॥ तुष्ट केला स्तुतीनें ॥६५॥

म्हणे महाराजा अमरनाथा ॥ उःशाप द्यावा मातें आतां ॥ हें कर्म घडलें असतां ॥ परी क्षमा करावी जी ॥६६॥

तूं दयावंत प्रज्ञाराशी ॥ सदा कळवळा हदयी पाळिशी ॥ तरी पोटीं घालूनि अपराधासी ॥ क्षमादान ओपावें ॥६७॥

तूं माय मी लेकरुं सहसा ॥ न गणीं माझे अपराधलेशा ॥ तरी तूं दृष्टि समपीयूषा ॥ मिरवीं कां मजवरी ॥६८॥

ऐसें स्तुतीचें वदतां वचन ॥ संतुष्ट झाला पाकशासन ॥ म्हणे द्वादशवर्षी पुन्हां परतोन ॥ स्वस्थानातें येशील कीं ॥६९॥

येशील परी कैसें कर्म ॥ मथुराधीश जो नरेंद्रोत्तम ॥ ज्याते सत्यवर्मां नाम ॥ महीलागीं मिरवतसे ॥७०॥

तयाची कन्या लावण्यराशी ॥ सद्विवेकीं पुण्यराशी ॥ तीतें वरोनि कृत्रिमासीं ॥ विक्रमातें तोषवावें ॥७१॥

ता विष्णुविक्रममूर्ती ऐसी ॥ स्वशक मिरवेल महीसी ॥ तो येता तव उदारसी ॥ मुक्त होशील महाराजा ॥७२॥

पाहतां विक्रमसुताचें मुख ॥ हरेल सर्वं शापदुःख ॥ मग भूलोकांतें होवोनि विन्मुख ॥ स्वर्गलोकवासी होसी तूं ॥७३॥

ऐसें बोलतां सहस्त्रनयन ॥ गंधर्वा पावला तुष्टभान ॥ जैसें मृत्युवेळीं पियूषपान ॥ लाभलेसे दैवानें ॥७४॥

कीं अत्यंत दारिद्र्य झाल्यास प्राप्त ॥ दैवें मांदुसलाभ होत ॥ कीं सरिताओधीं जात वाहात ॥ सांगडी हाता लागली ॥७५॥

कीं परम दुष्काळीं न मिळें अन्न ॥ भणंगरुप दावी दुरुन ॥ तें आपंगिलें सुरमीने ॥ तैसें झालें गंधर्वी ॥७६॥

असो मग तो सुरोचन ॥ तया झालें स्वर्गपतन ॥ वायुचक्रीं मिथुळाकानन ॥ सेविता झाला येऊनी ॥७७॥

परी तो येतांचि स्पर्शितां मही ॥ होऊनि गेला गर्दभदेही ॥ मग रासभपंक्ती काननप्रवाही ॥ चरूं लागे नित्यशा ॥७८॥

तंव त्या गांवीं कुल्लाळ कमठ ॥ उत्तम नामें असे सुभट ॥ तो संचरोनि काननवाटे ॥ गर्दभातें शोधीतस ॥७९॥

शोध शोधितां कमठ कुल्लाळ ॥ देखिलें गर्दभमंडळ ॥ त्या गर्दभात हा शापबळ ॥ गर्दभरुपी मिरवतसे ॥८०॥

मग तेणें हांकोनि गर्दभ समस्त ॥ नेता झाला स्वसदनांत ॥ त्याजसवें गर्दभ त्यांत ॥ कुल्लाळशाळे गेला असे ॥८१॥

गेला परी बहु दिवस ॥ तया कुल्लाळगृहीं असे ॥ यावरी कमठ तो स्वसदनास ॥ दरिद्रांत पावला ॥८२॥

तेणेंकरुनि गर्दभ समस्त ॥ ओपिले परा घेऊनि वित्त ॥ परी तो गर्दभ स्वसदनांत ॥ रक्षोनियां ठेविला ॥८३॥

रक्षिला परी एकटा द्वारी ॥ गर्दभ मनीं विचार करी ॥ एकांतीं एकट्यापरी ॥ कमठ कुल्लाळें ठेविला ॥८४॥

मग रात्र पाहोनि दोन प्रहर ॥ कुल्लाळातें बोलें उत्तर ॥ कीं सत्यवर्म्याची कन्या सुंदर ॥ करुनि द्यावी मज कांता ॥८५॥

ऐसें दिनोदिन पुकारितां ॥ कमठ कानी होय ऐकता ॥ मग सदनाबाहेर येऊनि तत्त्वतां ॥ निजदृष्टीनें विलोकी ॥८६॥

विलोकी परी कोठें कांहीं ॥ पाहत्याप्रती वसत नाहीं ॥ कोण बोलतो बोल प्रवाहीं ॥ तोही कोण कळेना ॥८७॥

ऐसा होऊनि साशंकित ॥ पुन्हां सदनामाजी जात ॥ तों गर्दभ पुन्हां पाचरुनि त्यातें ॥ दारा द्यावी म्हणतसे ॥८८॥

पुन्हां कमठ येत परतोन ॥ पाहतां बोले याचें वदन ॥ परी गर्दभ बोलतो ऐसें वचन ॥ हें तों कोणा कळेना ॥८९॥

मग साशंकित होय चित्तीं ॥ कोण बोले तो गृहाप्रति ॥ संशय येत तया चित्तीं ॥ उभा राहे कमठ तो ॥९०॥

कमठ सन्मुख उभा असतां ॥ गर्दभ विचार करी चित्ता ॥ म्हणे भ्रांति फेडावी आतां ॥ आपुलिया शब्दाची ॥९१॥

मग कमठा जवळी पाचारुन ॥ बोलता झाला गर्दभ वचन ॥ म्हणे महाराजा संशयें दारुण ॥ पाहात अससी किमर्थ तूं ॥९२॥

परी मी नित्य बोलतों वाणी ॥ तूं ऐकतोसी कानीं ॥ तरी सत्यवर्म्याची मज नंदिनी ॥ करुनि देई ते भाजा ॥९३॥

ऐसें गर्दभ बोलतां वचन ॥ कमठ खोंचे भयेंकरुन ॥ जरी हें ऐकिलें परानें ॥ तरी शिक्षा होईल आमुतें ॥९४॥

अहा अहा रे प्रत्यक्ष गर्दभ तंव ॥ मिसळू पाहशी सोयराणीव ॥ मेरु मशक तेवीं मानव ॥ समरंगण मिरविशी ॥९५॥

कोठें राजा कोठें रजक ॥ कोठें तूं रे मागणार भीक ॥ कोठें मेरु कोठें मशक ॥ अर्की खद्योत मिरवला ॥९६॥

ऐसा विचार कमठ करीत ॥ म्हणे बरवें नव्हे यांत ॥ तरी आतां त्यजूनि ग्रामातें ॥ परदेशाप्रती वसावें ॥९७॥

तरी आतां विषर्यास ॥ कळतां सत्यवर्म रायास ॥ तो शिर छेदूनि कसायास ॥ अंर्पील जाण निर्धारें ॥९८॥

ऐसा विचार करितां चित्तीं ॥ तों उदयास पावला गभस्ती ॥ मग कांतेसी सांगूनि गर्दभनीती ॥ पलायनास निश्चय केला पैं ॥९९॥

परी ते मूढ दोघेजण ॥ जयांलागी नसे ज्ञान ॥ कीं प्रत्यक्ष पशूनें बोलावें वचन ॥ हें आश्चर्य वाटेना ॥१००॥

पशू असती वाचारहित ॥ हा गर्दभ बोलतो मात ॥ तरी हा पशू नव्हे निश्वित ॥ प्रज्ञावंत समजेना ॥१॥

म्हणोनि असती मूढपणें ॥ योजिलें त्यांनीं पलायन ॥ त्याचि गर्दभी ग्रंथिका वाहोन ॥ संसारग्रंथिका भरियेली ॥२॥

संसार वाहोनि गर्दभावरता ॥ त्याससें चालती उभयतां ॥ सहजस्थितीं चाल चालतां ॥ ग्रामद्वारीं ते आले ॥३॥

परी द्वाररक्षक तेथें असती ॥ तिहीं पाहतां तयांची स्थिती ॥ समजोनि त्यांची पलायनरीती ॥ तार्किकज्ञानेंकरुनियां ॥४॥

मग ते हटकिती कमठाकारणें ॥ म्हणती संसार गर्दभीं वाहोन ॥ किमर्थ तूं पलायन ॥ करिशी सांग कमठा रे ॥५॥

ऐसें पुसतां द्वाररक्षक ॥ तेव्हां तो झाला भयें व्यापक ॥ न बोले वचन कांहींएक ॥ मुखस्तंभ बावरियेला ॥६॥

तरी ते नाना युक्तिप्रयुक्तीं ॥ पलायना अर्थ पुसती ॥ परी तो न वदे दुःखाप्रती ॥ संशयांत मिरवतसे ॥७॥

मनांत म्हणे कमठ कुल्लाळ ॥ जरी हा अर्थ वदूं केवळ ॥ तरी सध्यां हा वडवानळ ॥ अंग स्पर्शील आमुचें ॥८॥

म्हणूनि त्यातें न बोलेचि कांहीं ॥ मुखस्तंभ विचरे वाचाप्रवाहीं ॥ मग ते द्वारपाळ प्रज्ञादेही ॥ अटक करिती कमठातें ॥९॥

म्हणती ऐसी वस्ती टाकून ॥ कमठा तूं करिशी पक्लायन ॥ तरी तें रायातें श्रुत करुन ॥ मग बोलवूं तुज कमठा ॥११०॥

ऐसें वदूनि द्वारपाळ ॥ राजांगणीं जाऊनि चपळ ॥ म्हणती महाराजा कुमठ कुल्लाळ ॥ ग्रामांतूनि जातसे ॥११॥

मग त्वरें पाठवूनि आपुले दूत ॥ कमठ आणिला राजसभेंत ॥ सभास्थानीं जातांच त्यातें ॥ राव स्वमुखें पुसतसे ॥१२॥

म्हणे काय झाली दुःखमात ॥ कोणतें दुःख तुज वसत ॥ झालें म्हणोनि ग्रामातें ॥ सांडूनियां जासी तूं ॥१३॥

ऐसी असतां महाराहाटी ॥ तूं कोणे अर्थे झालासी कष्टी ॥ तरी तो अर्थ वदोनि होटी ॥ श्रुत करी आमुतें ॥१४॥

म्हणे कमठा सत्यवर्मा ॥ नांव मिरवत नहीं आम्हां ॥ तरी सत्य चालवीन नेमां ॥ नामासमान वर्ततसें ॥१५॥

ऐसें बोलतां राव वचन ॥ कमठ बोले रायाकारणें ॥ हे महाराजा प्रजापालन करणें ॥ दक्ष तुम्हीच अहां कीं ॥१६॥

परी मातें दुःख जें आहे ॥ तें वाचेनें बोलता न ये ॥ बोलों जाता प्राण जाये ॥ देहमुक्त होईन ॥१७॥

राव म्हणे मजकडून ॥ जात असेल तुझा प्राण ॥ तरी अन्याय माफ करीन ॥ रक्षीन प्राण तुझा कीं ॥१८॥

तरी या बोलाकारणें ॥ संशय मिरवीत असेल मनें ॥ तरी माझें सदैव वचन ॥ घेई घेई कमठा तूं ॥१९॥

ऐसी बोलतां राजेंद्र वाणी ॥ कमठ तुकावी ग्रीवेलागुनी ॥ म्हणे महाराजा ऐसी वाणी ॥ भाष द्यावी मज आतां ॥१२०॥

अवश्य म्हणोनि सत्यवर्मा ॥ करतळभाष देत उत्तमा ॥ मग म्हणे कमठा क्लेशवर्मा ॥ वदोनि दावीं मज आतां ॥२१॥

येरु म्हणे नरेशा ॥ एकांतीं दावीन शब्दलेशा ॥ ऐसें बोलतां कमठ सहसा ॥ एकांतातें चालिले ॥२२॥

कमठ आणि नरेंद्रोत्तम ॥ एकांतीं बैसले शुद्ध आश्रमा ॥ मग कमठ म्हणे राया कामा ॥ मम क्लेशाचे अवधारीं ॥२३॥

हे राया तूं सर्वज्ञमूर्ती ॥ तव उदरींची कन्या युवती ॥ नाम जियेचें सत्यवती ॥ महीवरती मिरवतसे ॥२४॥

तरी काय सांगू विपर्यास ॥ एक गर्दभ मम सदनास ॥ तो रात्रीं पाचारुनि आम्हांस ॥ विपरीत वाणी बोलतसे ॥२५॥

बोलतसे कैस रीतीं ॥ कीं मज दारा करुनि दे सत्यवती ॥ ऐसें बोलतां चक्रवर्ती ॥ भयें व्यप्त मन माझें ॥२६॥

अहो हें पशु काय बोलत ॥ जरी रायातें होत श्रुत ॥ मत तो मातें सदनासहि ॥ कोपानळीं जाळील ॥२७॥

ऐशा भयाची उमजोनि वार्ता ॥ त्रास योजिला आपुले चित्ता ॥ म्हणोनि राया सोडोनि स्वार्था ॥ ग्रामाबाहेर जातसे ॥२८॥

ऐसें बोलतां कमठ कुल्लाळ ॥ मग विचार करीतसे नृपाळ ॥ चित्तीं म्हणे पशू केवळ ॥ वाचारहित असती कीं ॥२९॥

तरी तो पशु न म्हणावा सर्वथा ॥ कोणीतरी असेल देवता ॥ परीक्षेविण माझिये चित्ता ॥ पशुवेषें नटला असे ॥१३०॥

ऐसा विचार करुनि चित्तीं ॥ बोलता झाला कमठाप्रती ॥ म्हणे कमठा भय चित्तीं ॥ धरुं नको या हेतू ॥३१॥

तरी आतां कुशळपणें ॥ दावूं आपलें भावलक्षण ॥ आणि तयाची परीक्षा करुन ॥ सत्यवती ओपावी ॥३२॥

तरी तूं आतां सेवोनि सदन ॥ स्वस्थ करीं आपुलें मन ॥ गर्दभ करितां तूतें भाषाण ॥ उत्तरयुक्ती तूं ऐक ॥३३॥

तूतें बोलतां गर्दभ मात ॥ तरी त्यातें उत्तर द्यावे त्वरित ॥ कीं हा प्रकार रायातें श्रुत ॥ केला असे महाराजा ॥३४॥

केलें परी राजउत्तर ॥ आलें आहे तव बोलावर ॥ तरी धातुताम्राचें मिथुळानगर ॥ करुनि द्यावें सर्वस्वे ॥३५॥

पूर्ण झालिया ताम्रवती ॥ मग आपुल्यातें देईल सत्यवती ॥ ऐसें सांगूनि तयाप्रती ॥ तुष्ट करीं चित्तातें ॥३६॥

ऐसें कमठा नरेंद्रोंत्तमें ॥ सांगोनि दिला उत्तरनेम ॥ तुष्ट करोनि मनोधर्म ॥ बोळविला कमठ तो ॥३७॥

मग तुष्ट होवोनि कमठ चित्तीं ॥ जाता झाला सदनाप्रती ॥ तों अस्ताचळा पावोनि गभस्ती ॥ महीं रात्र संचरली ॥३८॥

रात्र झाली दोन प्रहर ॥ तंव गर्दभ बोले उत्तर ॥ हे कमठा तूं नरेश्वर ॥ सत्यवती दे मातें ॥३९॥

ऐसें बोलतां पशु युक्तीं ॥ कमठ उत्तर दे तयाप्रती ॥ म्हणे महाराजा नृपाप्रती ॥ श्रुत केलें आहे मीं ॥१४०॥

केल्यावरी प्रत्युत्तर ॥ रायें दिधलें अनिवार ॥ कीं ताम्रधातूचे मिथुळानगर ॥ करुनि द्यावें आमुतें ॥४१॥

ग्राम झालिया ताम्रसदनी ॥ अर्पीन त्यातें नंदिनी ॥ ऐसिया बोलप्रकरणीं ॥ बोलिला आहे नरेंद्र तो ॥४२॥

तरी ऐसिया बोला सरळा ॥ असेल कांहीं दावा कळा ॥ तुष्ट करोनि नरेंद्रपाळा ॥ सत्यवती वरावी ॥४३॥

त्यातें ताम्रवती देवोन ॥ ग्रहण करावें कन्यारत्न ॥ जैसें दानवां सुरा देवोन ॥ पियूष घेतलें देवांनीं ॥४४॥

किंवा कष्टातें कचें ओपूनी ॥ हरोनि गेला संजीवनी ॥ तेवीं रायातें तुष्ट करोनी ॥ सत्यवती हरीं कां ॥४५॥

तरी कांच देवोनि पाच घेणें ॥ हें तों बुद्धिमंतलक्षण ॥ असेल कांहीं या प्रमाण ॥ करुनि दावीं महाराजा ॥४६॥

ऐशी कमठ बोलतां उक्ती ॥ हास्य करी गंधर्वपती ॥ म्हणे रायाची विशाळ मती ॥ नव्हे कमठा या प्रकरणीं ॥४७॥

अरे हेमतगटीं ॥ रत्नकोंदणीं ॥ जरी तो आराधित वाणी ॥ तरी करोनि देतों येचि क्षणीं ॥ अमरनगरीसमान कीं ॥४८॥

कीं सबळ शक्राची संपत्ती ॥ आणूनि देतों तयाप्रती ॥ तेथें मागणें ताम्रवती ॥ अदैवपणीं हें काय ॥४९॥

असें सकळकाननाब्धिसुरभिरत्न ॥ कल्पतरु आदि चौदा करुनी ॥ तैं ताम्रवती मागणें वाणीं ॥ अदैववाणीं हें काय ॥१५०॥

कीं सुरभि अब्धिरत्न ॥ मागतां देतों आणून ॥ तेथें ताम्रवती नगर पूर्ण ॥ अदैववाणीं हें काय ॥५१॥

कें रेवाकाननींचे पाषाण ॥ निधि चिंतामणी देतों करुन ॥ तैं ताम्रवती नगर मागोन ॥ अदैंवपणें हें काय ॥५२॥

तरी आतां असो कैसें ॥ जैसें ज्याचें संचित असे ॥ तैसी बुद्धी होय प्रकाश ॥ प्रारब्धबळें अनुक्रमें ॥५३॥

तरी कमठा अति निगुतीं ॥ जावोनि सांगावें रायाप्रती ॥ कीं मिथुळाग्राम ताम्रवती ॥ ग्रहण करीं नरेंद्रा ॥५४॥

अवश्य म्हणोनि कुल्लाळ ॥ जावोनि वंदिला मिथुळापाळ ॥ म्हणे महाराजा भूपा कुशळ ॥ बोलिला तें ऐकावें ॥५५॥

म्हणे सिद्ध करोनि सत्यवती ॥ कृपें ओपिजे माझे हातीं ॥ आज रात्रीं ताम्रवती ॥ निजदृष्टीं पाहशील ॥५६॥

ऐसें पशूचें वाग्वचन ॥ कमठमुखें राव ऐकून ॥ अवश्य कुल्लाळातें म्हणून ॥ सदनातें पाठवी ॥५७॥

कुल्लाळ येतांचि स्वधामा ॥ म्हणे प्राज्ञिका गर्दभोत्तमा ॥ राया सांगतां ऐसा महिमा ॥ स्वीकारिलें रायानें ॥५८॥

केला प्रत्यक्ष विश्वकर्मा ॥ तो म्हणे महाराजा गंधर्वोत्तमा ॥ कवण कामिक काम तुम्हां ॥ वेधलासे महाराजा ॥५९॥

येरु म्हणे विराटस्वरुप तनया ॥ मुख्य माझी तों ब्रह्मकाया ॥ काम उदेला गुरुराया ॥ मिथुळा कीजे ताम्रवती ॥१६०॥

विश्वकर्मा तुझें नाम ॥ तरी जाणसी सकळ विश्वाचें कर्म ॥ कर्म ओपूनि जगद्रुम ॥ सुपंथ पंथा लाविलें ॥६१॥

तरी सकळकर्म निर्माणकर्ता ॥ म्हणोनि विश्वकर्मा नाम शोभत ॥ आहेस म्हणोनि त्या अर्थे ॥ पाचारिलें तूतें मीं ॥६२॥

तरी जगदगुरु तूं कर्मपाड ॥ निवारीं तूं माझें इतुकें साकडें ॥ ताम्रवती मिथुळकोट ॥ करुनि द्यावी महाराजा ॥६३॥

ऐसी ऐकतां गंधर्वबाणी ॥ मागिले प्रहरींची यामिनी ॥ विश्वकर्मा ग्रामधामीं ॥ कृपा करोनि हांसतसे ॥६४॥

कृपादृष्टी अविट करितां ॥ ताम्रधातु ग्राम समस्त ॥ व्याप्त धामें सर्वथा ॥ ताम्रवर्णी लखलखीत ॥६५॥

राजा अंत्यजादि सवें सकळ ॥ कोणी न उरला धामीं दुर्बळ ॥ ताम्रवटिका सकळ स्थळ ॥ ग्राम मिथुळा मिरवलें ॥६६॥

ऐसें करोनि विश्वकर्मा ॥ अदृश्य गेला आपुले धामा ॥ येरीकडे उदयोत्तमा ॥ होतां पाहती ग्रामजन ॥६७॥

तों ताम्रधातू अंगणासहित ॥ धामें विराजलीं सुशोभित ॥ ऐसें पाहतांचि अपरिमिति ॥ ठक पडलें जगासी ॥६८॥

म्हणती हें काय अपूर्व झालें ॥ न धडे तेंचि घडून आलें ॥ परी रायें पाहतांचि जाणवलें ॥ खूणपरीक्षा चित्तातें ॥६९॥

मग मनांत म्हणे सत्यवर्मा ॥ कन्या ओपितां सुकर्मा ॥ परी लौकिक अति जगदुर्गमा ॥ हेळणेते पावेन मी ॥१७०॥

तरी हें जग दुर्गम नोहे भलें ॥ द्विमुख सावज होऊनि बैसलें ॥ पैशून्याचि देखूनि पावलें ॥ दंशावया धांवती ॥७१॥

तरी आतां गुप्तगुप्तें ॥ कन्या ओपूनि कुल्लाळातें ॥ स्वग्रामधामाकारणें विभक्त ॥ दूरदेशीं बसवावी ॥७२॥

ऐसा विचार योजूनि चित्तीं ॥ मग पाचारुनि कमठाप्रती ॥ लोकर्निदेच्या सकळार्थी ॥ सुचविलें तयानें ॥७३॥

म्हणे महाराजा ऐक ॥ कन्या गर्दभा ओपितां देख ॥ लोकनिंदा पतनशब्द चार्वाक ॥ प्रविष्ट होईल भवनीं कीं ॥७४॥

तरी लावण्य चपळा सत्यवती ॥ घेऊनि जावी सदनाप्रती ॥ परी या गांवीं न करुनि वस्ती ॥ दूरदेशीं वसावें ॥७५॥

ऐसें बोलतां राव स्पष्ट ॥ अवश्य म्हणे कुल्लाळ कमठ ॥ मग सदनीं येऊनि संसारथाट ॥ वस्त्रीं ग्रंथिका वाहिली ॥७६॥

अर्क झाला अस्तमानीं ॥ पुन्हां प्रवेशे राजसदनी ॥ म्हणे राया ग्रंथिका बांधूनी ॥ सिद्ध आहे जावया ॥७७॥

राव पाचारुनि कन्या युवती ॥ म्हणे पवित्र सत्यवती ॥ तूतें अर्पिली देवाप्रती ॥ स्वीकारावें तयातें ॥७८॥

म्हणशील परीक्षिलें कैसें ॥ तरी मिथुळा ताम्रवती लेशें ॥ क्षण न लोटतां केले असे ॥ तस्मात् देव निश्चयें तो ॥७९॥

तरी तूं त्या स्वीकारुन ॥ ओळखी आणिजे कोणाचा कोण ॥ मीं तोचि परीक्षिला निश्चयें करुन ॥ देवतारुपी गर्दभ तो ॥१८०॥

करिसी सहसा अनमान ॥ तरी कायावाचामनें करुन ॥ शुचि होऊनि उत्तीर्ण ॥ उभयकुळां हेंचि करीं ॥८१॥

जरी गर्दभ म्हणूनि अमपानिसी ॥ तरी डाग लागेल मम कुळासी ॥ आणि तो कोपला विपर्यासीं ॥ पतनशापा ओपील कीं ॥८२॥

तरी ऐसें करीं नंदनी ॥ युक्तिप्रयुक्तीं तयालागुनी ॥ गर्दभदेहाचा त्याग करुनी ॥ स्वस्वरुपीं मिरवीं कां ॥८३॥

तेणेंकरुनि उभयकुळपक्षी ॥ उद्धारार्थ मिरवेल दक्षी ॥ तरी आतां शुद्धकांक्षी कमठसदना सेवीं कां ॥८४॥

ऐसें बोलतां तींतें सदनीं ॥ अवश्य म्हणूनि शुभाननी ॥ मग कुल्लाळ गृही जात घेऊनी ॥ निशीमाजी संचरली ॥८५॥

संचरली घरी म्हणतां ॥ बोटा लावूनि दावीं भर्ता ॥ सत्यवती ऐसें बोलतां ॥ राव पुसे कमठातें ॥८६॥

राव पुसे कमठासही ॥ दावितांचि राव लागे पायीं ॥ म्हणे महाराजा हे जांवई ॥ पाळण करी कन्येचें ॥८७॥

ऐसें बोलतां तयापर ॥ गर्दभ बोलता झाला यातें म्हणतील काई ॥ परी हे असे थोर ॥ मी जांवई तुज असें ॥८८॥

पाहें माझी कळा गर्दभदेही ॥ लोक यातें म्हणतील काई ॥ परी हे असो निंदाप्रवाहीं ॥ परी धन्य भाग्य तुझें कीं ॥८९॥

राया तरी ऐक मात ॥ शक्रशापें गर्दभदेहातें ॥ मी विचरतों कृत्रिममतें ॥ नातरी सुरोचन गंधर्व मी ॥१९०॥

मग मूळापासूनि समूळ कथा ॥ सांगूनि तोषविलें नृपनाथा ॥ ऐशी नृपें ऐकूनि वार्ता ॥ तुष्ट चित्तीं मिरवला ॥९१॥

मग देऊनि लावण्यराशी ॥ राव गेला स्वसदनासी ॥ भर्ता देऊनि सत्यवतीसी ॥ कुल्लाळातें प्रार्थूनियां ॥९२॥

राव जातां स्वसदनीं ॥ कमठ सत्यवतीसी घेऊनी ॥ अवंतिकेचा मार्ग धरुनी ॥ गमन करी रात्रीं तो ॥९३॥

असो आतां पुढिले अध्यायीं ॥ सत्यवती करील काई ॥ तेचि कथा परिसावी ॥ अवधान देऊनियां ॥९४॥

धुंडीसुत नरहरिवंशीं ॥ मालू नटला संतसेवेसी ॥ सेवाप्रसाद तयापाशीं रात्रंदिन मागतसे ॥९५॥

इतिश्रीभक्तिकथासार ॥ संमत गोरक्षकाव्य किमयागार ॥ सदा परिसोत भाविक चतुर ॥ पंचविंशति अध्याय गोड हा ॥१९६॥

श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥ शुभं भवतु ॥

If You Like This Article, Then Please Share It

DISCLAIMER:

The information on this website is for informational purposes only. We do not guarantee the accuracy of the content.

All views expressed are personal and should not be considered professional advice. Please consult a qualified expert for guidance.

We are not responsible for any actions taken based on the information provided here.